"Dağların Bekçileri : Yörükler"

Yörükler ve Orta Asya dönemindeki Türkler "yurt" adı verilen bu çadırda yaşarlardı.

"Yörükler ve Manavlar"

Osmanlı zamanında sosyal hayatta halk yerleşik ve göçebe olarak ikiye ayrılmıştır.Göçebeliği bırakmayan yörükler yerleşik hayata geçen halka "Manav" adını vermiştir.Bu isim yerleşiklere ekip,biçmelerine ve zaman zaman yörüklere sebze,meyve satmalarına izafeten verilmiştir.Manavlar bütün Batı Anadolu'nun ilk yerli Türkleridir.Aslında "yörük" , "manav" arasında hiçbir soy ve kültür farkı yoktur.Sadece yaşantı farkı olmuştur.Yörükler atalarının binlerce yıllık göçebe yaşam geleneğini bırakmak istememişlerdir.Bırakıp manavlığa geçen Türklere de kızmış,"ata kültürüne bağlı olmamak"la suçlamışlardır.

1862 yılında çıkan son yerleşim kanunu ise yörüklerin,binlerce yıllık yaşam biçiminin sonu olmuştur.Bütün yörük aşiretleri yerleşik hayata geçmek zorunda kalmış,ekonomik ve sosyal yönden büyük sıkıntılar yaşamıştır.Bu yerleşim kanunu yörük ile manav arasındaki yaşamsal farkı da ortadan kaldırmıştır.Bu son kanun ile yerleşen yörüklere ise "manav" denmemiş,yörüklüğü bırakmalarına rağmen adları yörük kalmıştır.

Türklerin ilk ev tipi olan "yurt"lar eski dönemlerde böyle görünüyormuş.

Yurtlar günümüzde Orta Asya ülkelerinde hala göçebe topluluklar tarafından kullanılmakta.

Yörüklerde Aşiret Kültürü

Yörük olarak adlandırılan köylerin halkı diğer Türk oymaklarına göre göçebeliği daha geç bıraktıklarından göçebe yaşam kültürüne ait izleri daha fazla taşımaktalar.Yörükler geleneklere daha fazla bağlı,daha tutucu bir niteliğe sahipler.Bu yüzden Osmanlı Devleti'nin zorlamalarına direnmiş,uzun yıllar yerleşik hayata geçmemişler.Bu nedenledir ki birçok yörük köyü hala eski yaşam biçimine ait hatıraları barındırıyor.
Yörük köylerinin hepsinde soy bilinci daha köklü.Her yörük köyü hangi aşirete,hangi Türkmen oymağına bağlı olduğunu biliyor ve renklerini yaşatıyor.Çevremizde yerleşik Sarnıç,Akbaşlar gibi "manav" köylerinde ise aşiret geçmişi unutulmuş durumda.Bu köylerin halkı hangi Türk oymağına mensup olduklarını bilmemekte.Bunun nedeni çok uzun süre önce yerleşikliğe geçilmesi olsa gerek.
Yörük köylerinde ise hala köklü aşiret bilinci devam ediyor.Aynı aşiretin komşu köyleri arasında sağdıçlık,evlilik bağları günümüzde de sürdürülüyor.

Dursunbey Yöresi ve Yörükler

Dağlık ve ormanlık bir yöre olmasından ötürü Dursunbey ve komşu yöreler çok sayıda yörük obasına ev sahipliği yapmış.Bunlardan kimileri başka yerlere gidip yerleşmiş,kimileri de kalmayı tercih etmiş.Yörük köyü sayısı bakımından Dursunbey Balıkesir'in en zengin yörelerinden biri.Özellikle de Kavacık Bucağı ve civarında yörük yoğunluklu bir nüfus yapısı var.Köyümüz karapınar da bu bölgede yer alıyor.

Dursunbey'in batı bölgesinde Karakeçili ve Şehitli Yörüklerinin kurduğu köyler günümüzde bile akrabalık bağlarını sıkıca devam ettiriyor.Bu köylerin listesi yandaki gibi...

Yerleşik hayata ilk geçtiklerinde yörükler, ev yapımını bilmediklerinden "ÇATMA" adını verdikleri bu evlerde yaşadılar.Çatmalar ağaç kütüklerinin birbirine geçmesiyle yapılırdı.Damları topraktı.Yörük köyleri kuruldukları ilk yıllarda yukarıdaki gibi görünüyordu.

Anadolu Coğrafyasında Yörük Grupları

Anadolu'nun dört bir yanına dağlımış yörük ve Türkmen toplulukları yaşadıkları yörelere göre çeşitli adlar almışlar:

Batı Anadolu'da;

Söğüt Yörükleri ( Söğüt,Bilecik,Eskişehir,Bursa,Balıkesir,Adapazarı,Kocaeli)Karakeçililer bu gruptandır.

Kütahya Yörükleri ( Kütahya,Afyon,Uşak)

Kula Yörükleri ( Manisa,İzmir,Aydın,Denizli)

Teke Yörükleri ( Muğla,Antalya,Burdur,Isparta)

İç,İl Yörükleri ( Mersin,Antalya,Adana,Karaman,Konya'nın güneyi)

DİĞER BÖLGELERDE

Rumeli Yörükleri

Ankara Yörükleri

Toros Yörükleri

Kastamonu Yörükleri vb...

Listemizdeki köylerde geldikleri yerlere göre yukarıdaki gruplara dahil ediliebilir:

Hashanlar,Ericek ve Kepsut Karakeçilileri Söğüt yöresinden geldikleri için Söğüt Yörükleri grubundandır.

Şehitli köyleri ise Konya,Karaman civarı çıkışlı olduklarından İç-İl Yörükleri grubuna dahil edilebilir.

Odaköy,Hamzacık köyleri ise geldikleri yer itibariyle Kula Yörükleri grubuna dahildir.

Günümüzde yörük kültürünün hala çok yaygın olduğu başlıca alanların başında Akdeniz Bölgesi'ndeki Toroslar geliyor.Antalya,Karaman,Mersin yörelerinin yerli halkının ezici çoğunluğu Avşar,Varsak gibi yörük aşiretlerinden oluşuyor.Ayrıca içinde bulunduğumuz 21.yüzyılda bile göçebe yaşayan Sarıkeçili Yörükleri de bu bölgede...Bilindiği gibi Sarıkeçililer Anadolu'da kalan son göçebe Türk topluluğu.

Tarihte Yörükler

Bilindiği gibi Türklerin temel yaşam biçimi konar-göçerliktir.Orta Asya'dan çıkıp yerleşrtikleri diğer yerlerde de bu yaşam şeklini sürdürmüşlerdir.
İran üzerinden Anadolu'ya giren Türk oymakları kalabalık hayvan sürüleri ile Anadolu topraklarında konar-göçer hayatı sürdürmüşlerdir.Anadolu'ya gelen Türklerden az bir kısmı hemen yerleşik hayata geçmiştir ; ancak zamanla Türkler göçebeliği bırakıp köyler kurup yerleşmeye başlamışlardır.Göçebe hayata devam edenlere de sürekli göç ettiklerinden "yürümek" filinden türetilmiş "yörük" ismi verilmiştir.Kalabalık sürüleri ve artan nüfusları ile yörükler yerleşik yaşayanları rahatsız edince Osmanlı Devlet yetkilileri de zaman zaman yörükleri yerleştirmek için kanunlar çıkarmıştır.Yerleşik hayata geçmek istemeyen yörükler büyük isyanlar çıkarmışlardır.Osmanlı bu isyanların çoğunu şiddetle bastımıştır.Bunlardan en çok yankı uyandıranı Celali İsyanları olmuştur.
En son yerleşim kanunu 1862 yılında Bursa Valisi Ahmet Vefik Paşa tarafından çıkarılmış ve Batı Anadolu yörüklerinin çoğu bu kanunla zorunlu olarak yerleşik hayata geçmiştir.Balıkesir'deki birçok köy bu kanun çıktığında kurulmuştur.

Dursunbey'in batı kısmındaki yörük köyleri ve bağlı bulundukları aşiret ve oymaklar şöyle:

1. Karapınar ( Şehitli Aşireti )

2. Hashanlar ( Karakeçili Aşireti)

3. Çakırca ( Karakeçili Aşireti )

4. Meydançayırı ( Şehitli Aşireti)

5. Gölcük ( Şehitli Aşireti )

6. Ericek ( Karakeçili Aşireti )

7. Hacıahmetpınarı ( Şehitli Aşireti )

8. Gazellidere ( Şehitli Aşireti )

9. Karahaliller ( Şehitli Aşireti )(Kepsut'a bağlı...)

Aşağıdaki köyler de yörük olup aşireti bilinmemektedir:

9. Süleler

10. Karakaya

11. Mıcırlar

12. Odaköy

13. Hamzacık

14. Sebiller

15. Gürleyen

16. Merkez Taşkesiği

Karakeçili Aşiretinin Sığınağı; GELENDURAS

Karakeçili Aşireti Söğüt'ten geldiğinde Bursa Kemalpaşa üzerinden Balıkesir yöresine giriş yapmış ve ilk olarak Kepsut'un doğusundaki dağ yaylalarına konmuş.Çakıllık Deresi Vadisinde kışları geçiren aileler yazları da Dursunbey yönündeki yüksek yaylalara çıkmış.1862 yılına kadar bu böyle devam etmiş.Bu tarihte çıkarılan zorunlu yerleşim kanunu ile akraba aileler birbirine yakın alanlarda yaklaşık yirmi tane köy kurmuşlar.

Günümüzde Batı Anadolu'da Karakeçililerin oldukça yoğun yaşadıkları , sadece Karakeçililerden oluşan belli başlı bölge Kepsut Dursunbey sınırındaki Gelenduras Dağı ve civarı.Buradaki yirmiye yakın Karakeçili köyü dışa kapalı bir aşiret ve kültür bölgesi oluşturmuş.

Böyle homojen yapıdaki diğer Karakeçili bölgeleri Domaniç-Söğüt ve Eskişehir'in Seyitgazi ilçesi.Buralarda da Karakeçililer aynı bölgede,komşu köyler halindeler.

Gelenduras'ta Karakeçili Aşiretinin yerleştiği yirmi köyde de aynı gelenekler,aynı yaşayış tarzı hakimdir.Konuşulan ağız da aynıdır.

Şehitli Aşireti ve Karakeçililer

Yöremizde Karakeçililerin en çok irtibatta olduğu topluluk Kayı boyuna bağlı bir diğer oymak olan Şehitli Yörük Aşireti.Köyümüz çevresinde yer alan Gölcük,Meydançayırı,Karapınar,Hacıahmetpınarı,Gazellidere gibi köyler Dursunbey'e bağlı Şehitli köyleri.Köyümüz halkı bu köylerle yakın ilişkiler içerisinde olmuş ve zaman zaman evlilik bağları da kurmuş.Şehitli Aşireti örf - adet bakımından Karakeçililerle çok benzerlik göstermekte.
Bazı araştırmacılar Şehitlileri de Karakeçililerden saysa da Şehitliler Karakeçili unsuru değil,başka bir grupturlar.Ne kadar benzerlik olsa da gerek konuşma ağzı gerek bazı yaşantılar Karakeçililerden farklıdır.Kaldı ki Karakeçililer Şehitliler ile çokça akrabalık kurmazlar.Bu da bu farklılığın kanıtı olsa gerek.

Günümüzde Şehitli Aşireti Manisa,Kütahya,Balıkesir ve Uşak bölgelerinde kurulan köylerde yaşıyor.Manisa'nın Kula ve Selendi ilçelerinde çok sayıda Şehitli köyü var.